بانو آزاده یکی از نخستین آوازخوانان زن در افغانستان به عمر ۸۴ سالگی در کانادا درگذشت.
انستیتوت ملی موسیقی افغانستان امروز(سه‌شنبه، ۱۳ سنبله) با نشر اعلامیه‌ای درگذشت آزاده را به جامعه موسیقی، فرهنگی و هنری افغانستان تسلیت گفته است.
احمد سرمست، رییس انستیتوت ملی موسیقی افغانستان(در تبعید) گفته است: «یاد و خاطره آزاده برای همیشه در دل‌های ما جاودانه خواهد ماند و میراث هنری او همچنان الهام‌بخش و راهگشای بانوان جوان و آینده خواهد بود که در جهان موسیقی پا می‌گذارند.»
آزاده در ۱۶ سالگی‌اش، زمانی که آمار آوازخوانان زن در افغانستان فقط به تعداد انگشتان یک دست می‌رسید به رادیو افغانستان رفت و تحت نظر استاد عبدالغفور برشنا به آموزش موسیقی پرداخت.
او یکی از معدود آوازخوانان زن بود که در رادیو افغانستان هم موسیقی را آموخت و هم برای مدت زیادی در آن‌جا آواز خواند.
اما پس از آغاز جنگ‌های داخلی و فعالیت گروه‌های جنگسالار اسلام‌گرا، آزاده همانند میلیون‌ها شهروند دیگر مجبور شد کشور را ترک کند.
جنگ و مهاجرت به فعالیت هنری او نیز پایان داد.
او با آهنگ «یار جان بکن دوران که نمی‌مانه جوانی» فعالیتش را آغاز کرد و آخرین شعری را که با موسیقی خواند این بود: «فصل بهاران رسید شکوفه مستی گرفت / لاله‌ی سیمین به کف باده‌پرستی گرفت»
استاد زلاند، آقای نینواز و در اواخر استاد هماهنگ کسانی بودند که بیشتر آهنگ‌های او را ساختند.
او در رادیو افغانستان آهنگ‌های ماندگاری تولید کرد به ویژه دوگانگی‌هایی که با استاد مددی خواند: من گلفروشم، سمنک، او بته والا و «لاله‌ی آزاد».
انستیتوت ملی موسیقی افغانستان در اعلامیه‌ی درگذشت آزاده نوشته است که «او نه تنها با هنر بی‌نظیر خود مرزهای فرهنگی را درنوردید، بلکه به‌عنوان یک پیشگام در عرصه موسیقی، الهام‌بخش نسل‌های جدیدی از هنرمندان زن در کشور بود. صدای او نمادی از پایداری در برابر تمام سختی‌ها و محدودیت‌هایی بود که زنان هنرمند افغانستان با آن روبرو بوده‌اند.»
اما جالب است بدانید که او در برنامه استدیوی شماره هفت بی‌بی‌سی فارسی در سال ۲۰۰۶ میلادی گفت با وجود تقاضاهای زیاد شرکت‌ها و نهادهای رسانه‌ای و هنری، هرگز حاضر نشده است آهنگ‌هایش در قالب کاست منتشر شود.
او همه آهنگ‌هایش را حق انحصاری رادیو افغانستان می‌دانست و هنوز هیچ مجموعه‌ای از او به گونه‌ی آزاد بیرون نیامده است.
آزاده در همین برنامه بی‌بی‌سی گفته بود که او برای ورود و فعالیت در عرصه موسیقی حمایت خانواده‌اش را داشت ولی پس از مهاجرت خودش نخواست آواز بخواند.
