جاسوسی با پوشش «دورهگرد» و «دستفروش» یک طرح معمول و حقهی قدیمی استخباراتی، اما برنامهی خطرناک برای جمعآوری اطلاعات میدانی توسط طالبان است که طی چند سال اخیر در کابل انجام میشود.
اکنون اکثر باشندگان شهر به دورهگردها و دستفروشان با تردید نگاه میکنند. چون بعضی مسلح اند و بعضی پس از گردش و سرک کشیدن به خانههای مردم، شام برای تخلیه اطلاعات به داخل حوزهها میروند.
نورالله، ۴۰ ساله میگوید کشمشفروش دورهگرد را که قبل از سقوط نظام جمهوری به مدت یک سال تمام گهگاهی در سر کوچهشان از مربوطات حوزه ۱۸ امنیتی شهر کابل با زرنج سرخ میدید، پس از روی کار آمدن طالبان در کرسی یک بخش مدیریتی در داخل این حوزه دیده است.
از این دست قصهها آنقدر دهان به دهان بین مردم پخش شده که شهروندان باور کردهاند، اکثریت مطلق دورهگردها و دستفروشان در مناطقی که هیچ خانه و آشنایی ندارند، بدون شک به هدف جاسوسی برای طالبان و یا دیگر گروههای تروریستی میآیند.
لطیف ۳۳ ساله یک دکاندار در غرب کابل به اکسوس گفت مرد «دواپاش» را که طی دو سال اخیر هر هفته در کوچهشان با دبه و دوای ضدحشره برای درخت میآید، بارها دیده به داخل ساختمان حوزه امنیتی ۱۸ رفته است.
او گفت: «نخستین بار که دیدم تعجب کردم چرا دواپاش به داخل حوزهی طالبان میرود، اما پس از آن متوجه شدم که او هر روز قبل از غروب آفتاب به آنجا میرود.»
لطیف «حدث» میزند که «او روزها از بین مردم اطلاعات جمعآوری کرده به طالبان میبرد.»
گفتههای یک پیرمرد ۶۵ ساله که در مربوطات حوزه ۱۳ امنیتی شهر کابل زندگی میکند، حدث لطیف را برطرف خواهد کرد.
این پیرمرد که یک کسبهکار است، گفت «بهار امسال یک پختهتکان را که همیشه در کوچهها میآید، به خانه آوردیم تا برای تشک و بالشت نو پخته بتکاند.»
او گفت: «با آنکه نمیتوانست درست فارسی حرف بزند، اما در داخل حویلی، هنگام کارش از شغل همسایههایم میپرسید. از اینکه چرا یکی از همسایگانم زن و بچهاش را اینجا گذاشته و خودش به یک ولایت دیگر برای کار رفته است.»
پیرمرد گفت: «اول عصبانی شدم که چقدر آدم دخالتگر است و از زندگی مردم میپرسد، ولی بعدتر متوجه شدم که او در مورد شغل و محل کار همسایهام و اینکه پیر است یا جوان و وقتی برمیگردد چقدر پول میآورد، همه را از من پرسیده است.»
پیرمرد که متوجه شده بود یک جاسوس را به خانهاش آورده، حرفش را قطع کرد و از آن پس به هر دورهگرد با دیدهی شک مینگرد.
برای اینکه بفهمیم آیا دورهگردها در نقطهی خاصی از کابل متمرکز است یا نه، به سراغ صمد ۳۷ ساله رفتیم که از کار در یک موسسه بیکار شده و اکنون در ناحیه پنجم شهر کابل خوراکهفروشی دارد.
صمد گفت یک عسلفروش را متوجه شده است که از پارسال بدینسو هر روز با چند بطری عسل بیکیفیت دورهگردی و دستفروشی میکند.
او گفت: «فکر میکنم جاسوسان طالبان تنها اطلاعات امنیتی جمعآوری نمیکنند. چون عسلفروش بارها به داخل دکانم آمده و حتا ساعتها نشسته تا تعداد مشتری و میزان خریدوفروش و درآمدم را بررسی کند.»
صمد گفت: «با آنکه میدانم او از آن عسل بیکیفیتش روزانه ۱۰۰ افغانی هم سود نخواهد کرد ولی یکبار ابتدا از کار خودش زیاد تعریف کرد که روزانه بیش از یک هزار افغانی سود میکند و کمکم در لابلای قصه از دخل/درآمد روزانهی من پرسید.»
او بر این باور است که «طالبان میخواهند سطح درآمد کسبهکاران را نیز با جاسوسی درک کنند.»
برخی از این دورهگردها و دستفروشان مسلح هم هستند.
صمد گفت: «یکبار که عسلفروش ساعتها داخل دکان نشست و قصه کرد، متوجه شدم تفنگچه در زیر بغلش است.»
یک دستفروش در یکی از شلوغترین چهارراهیهای دشت برچی در مربوطات حوزه هجدهم شهر کابل به اکسوس گفت حدود دو سال است که هر روز یک جواریفروش در کنار او بساطش را پهن میکند.
او گفت: «جواریفروش بسیار کم حرف میزند و هنوز فارسی را درست یاد نگرفته، تا حال حرکت غیرعادی بهجز زل زدن به دکانها و رهگذران انجام نداده است. اما باری متوجه شدیم که در داخل آن کراچی کهنه، کنار دیک جواریاش اسلحه دارد.»
این دستفروش میگوید: «اول ترسیدم، به چند کراچیوان دیگر هم گفتم، آنها حدث زدند که شاید از استخبارات طالبان باشد، اما گمان اینکه از کدام گروه دیگری باشد، ترسم را بیشتر میکند.»
استخبارات طالبان برای جمعآوری اطلاعات از بین مردم حتا به کارهایی متوسل میشود که در قوانین این گروه «حرام» خوانده شده است.
با آنکه قانون امر به معروف و نهی از منکر طالبان «موسیقی» را حرام اعلام کرده و یکی از افتخارات این گروه «آتش زدن ۲۱ هزار ابزار موسیقی طی یک سال گذشته» است.
اما مردان جوان پشتوزبان که دهها دریه(یک نوع ابزار موسیقی) روی دست و کول شان بار است از بام تا شام کوچه به کوچهی کابل نواخته میروند و در هر خانه را میزنند.
خرید و فروش اعضای بدن از جمله «مو» نیز در قانون امر به معروف و نهی از منکر طالبان «حرام» اعلام شده است.
اما شمسیه ۴۰ ساله زنی از باشندگان ناحیه پنجم شهر کابل است که میگوید: «طالبان هم دریه فروشی میکند و هم موی میخرند.»
او گفت: «دریه فروش که هر روز در کوچه میآید. اما یک پسر حدود ۱۸ ساله از پارسال به بعد هر روز در کوچه آمده دروازه همه را میزند که خاله موی دارید ندارد؟ یکبار داخل خانه آورده برایش موی فروخته بودیم ولی از وقتی شنیدیم او شام داخل حوزه میرود، دیگر به کوچه نمیمانیم.»
این منابع به اکسوس گفتند که پس از روی کار آمدن طالبان «دورهگردها و دستفروشان پشتوزبان» در سطح شهر کابل به گونهی بیپیشینه افزایش یافته است.
نوت: نامها برای حفظ امنیت منابع مستعار ذکر شده است.