جاناتان ال. لی، نویسندهی بریتانیایی میگوید ملالی میوندی یک قهرمان خیالی و برساخته روایتهای ملیگرایانه دولت افغانستان است.
آقای لی که سه کتاب در مورد افغانستان نوشته و بارها به این کشور سفر کرده است، این موضوع را در پادکست «افغانستان با روح یعقوبی» بیان میکند.
او میگوید با پژوهش فراوان نتوانسته است هیچ ردی از زن قهرمانی به نام ملالی در آثار تاریخی مرتبط به افغانستان پیدا کند.
جاناتان لی میگوید زنی که در جریان جنگ دوم افغان-انگلیس در میوند قندهار پرچم نیروی در حال شکست افغانستان را از زمین برداشته و با شعار دادن به نیروها انگیزهی مبارزه داده باشد، یک شخصیت خیالی است.
او میگوید داستان ملالی احتمالا در زمان روایتهای ملیگرایانهی دولت وارد تاریخ شده ولی تا دهه پنجاه(۱۹۵۰) هیچ سند و روایتی در مورد آن وجود ندارد.
هوارد هنزمن، دیگر نویسنده بریتانیایی در کتاب خود «جنگ افغانستان» نوشته است که فقط یک زن در میان مردگان در احمدخیل پیدا شد، اما نبرد احمدخیل در ۱۹ اپریل ۱۸۸۰ رخ داده در حالی که جنگ میوند در ۲۷ جولای ۱۸۸۰ صورت گرفته است و نمیتواند هیچ ارتباطی میان این دو واقعه باشد.
امروزه در ادبیات دولتی و ادبیات عامه پشتونها، زنی با نام ملاله یا ملالی میوندی به قهرمان جنگ دوم افغان-انگلیس تبدیل شده است و تلاش شده تا از طریق گنجاندن این داستان در نظام آموزشی مکاتب، همه مردم افغانستان آن را باور کنند.
حتا در دوره جمهوری، در سال ۱۳۹۳ خورشیدی ریاست اطلاعات و فرهنگ قندهار اعلام کرد که قبر ملالی میوندی را یافته و قرار است بازسازی شود.
